Mardin mutfağının kendine has bir çok lezzeti vardır. Mezopotomya mutfağınn bir çok özelliğini yansıtsa da Mardin mutfağının göze çarpan özelliklerinden biri sebze yemeklerinden ziyade et ve bulgurun eşleşmesidir. Ülkenin birçok bölgesinde duyulmamış ve ancak yerel halkın (özellikle kadınların) gerektiği gibi pişirebileceği birçok yemek reçetesi mevcut olması Mardin mutfağını çekici hale getiren bir özelliktir. Örnek olarak İkbebet, irok, kibe, incasiyye, kitel raha, sembusek, helevitil cibne, harire gibi yiyecekler ve günümüzde daha çok yaşlı kadınların yaptığı kaburgaye yemekleri verilebilir (Günal, 2006).
Mardin'in Yöresel Lezzetleri;
Çorbalar : Lebeniye, Un Çorbası, Mercimek Çorbası, Kelle Paça, Çorten
Kebaplar: Mardin kebabı, yoğurtlu kebap
Et Yemekleri : Kibe, Etli Ekmek, Mardin çiğköftesi, dobo, fikriye, güveç, alluciye, dahudiyet, incasiye
Dolmalar-sarmalar Patlıcan dolması, biber dolması, işkembe dolması, kaburga dolması, tatlı kabak dolması, hindi dolması, kuzu dolması, tavuk dolması, domates dolması, kırmızı biber dolması, lahana sarması, pazı sarması, üzüm sarması.
Pilavlar: Şehriyeli bulgur pilavı, kınnebreli pilav, yarma bulgur pilavı, ciğer pilavı, imceddere
Hamur İşleri Sembusek, cevizli börek, Susamlı patates böreği, yumurtalı susamlı börek, lor böreği
Zeytinyağlı Yemekler : Zeytinyağlı yaprak sarması, sebzeli yaprak sarması, zeytinyağlı meftüne
Piyazlar Salatalar : Patattes salatası, çoban salatası,beyin salatası, ebegümeci salatası, acur salatası, nar salatası
İçecekler : Süryani şarabı, nar suyu, mahlep likörü, sumak suyu, üzüm suyu, mahlep rakısı
Tatlılar ve pastalar :Sütlaç, Davk bi dıps, peynir helvası, harire, tarçınlı tatlı, havuş tatlısı, zerde, un helvası tatlısı, zingil, cevizli helva, hurma tatlısı, bademli helva
Kaburga Dolması:
Kaburga Dolması: Kuzu etinden yapılan bu leziz yemek yöre mutfağının simgelerinden biridir. Hazırlanışı;
Malzemeler: 1 çay bardağı sıvı yağ 500 gr kuşbaşı et 1 çay kaşığı
karabiber 1 çay kaşığı yenibahar 1 çay kaşığı tuz 1 adet limon 250 gr
pirinç 100 gr badem 1 demet maydanoz Hazırlanışı: Kaburga iyice yıkanır.
Sonra içi oyulur ve üç tarafı dikilir. Diğer yanda kuşbaşı kavrulur.
Üzerine yıkanmış pirinç bırakılır. Etle birlikte çevrilir. Sonra 1 su
bardağı su eklenip pişirilir. Ateşten alınıp karabiber, yeni bahar, tuz
ilave edilir ve hazırlanan harç kaburganın içine doldurulup diğer yanı
dikilir. Üzeri limon suyu ile ovulur. Tencerenin içinde kızartılır.
Üzerine yarım örtecek şekilde su ilave edilir, tuz eklenir. Kısık ateşte
en az 2-3 saat pişirilir. Sıcak suda kabukları soyulan bademler tavada
kavrulduktan sonra üzerine bırakılır ve servise hazırlanır.
IROK (İçli Köfte)
Irok İçin Gerekli Melzemeler: (6 kişilik)
- 1 kg yağsız dana kıyma
- 5 adet kuru soğan
- 300 gr çiğ köftelik et
- 1 demet maydanoz
- 1 tatlı kaşığı karabiber
- 1 tatlı kaşığı yeni bahar
- 1 tatlı kaşığı kişniş
- 1 çay kaşığı tuz
- 1 yumurta
- 1 kg ince bulgur (ismeyt)
- 1 su bardağı sıvı yağ
Soğanlar
ince doğranır, bir tencerenin içinde pembeleşinceye kadar yağda
kavrulup üzerine kıyma eklenip birlikte kavrulur. Ateşten alınır içine
tuz, karabiber, yenibahar, ve kıyılmış maydanoz konulur. Diğer taraftan
ince bulgur bir leğenin içinde iyice yoğrulur. İçine dövülmüş et,
kişniş, tuz, ve 1 yumurta eklenip yeniden yoğrulur. Mandalina
büyüklüğünde top haline getirilip içi oyulur. İçi doldurulduktan sonra
da elle yuvarlatıp tepsiye dizilir. Daha sonra kızgın ateşte kızartılır
ve servis edilir. (Bu malzeme ile 30-40 tane ırok oluşur.)
SEMBUSEK : Mardin'de yapılan ve kapalı lahmacun olarak da bilinen bir hamur yemeğidir.
MALZEMELER : Un, tuz, kıyma, soğan, maydanoz, yeşil biber, karabiber, yumurta, maya
YAPILIŞI :
a) Sac üzerinde pişirilen : 1 kg kıymaya, 750 gram soğan ince doğranır
ve pembeleşinceye kadar sıvı yağda pişirilir, daha sonra buna kıyma
eklenerek pişirilmeye devam edilir. Pişince tuz, karabiber ve maydanoz
katılır soğumaya terk edilir. Bu arada tuz katılmış un iyice yoğrulur ve
lahmacun büyüklüğünde ince açılarak yarısına pişmiş kıymadan konur. Bu
hamurun diğer yarısı yarım ay olacak şekilde katlanır, açık olan kısmı
tabak yardımı ile yapıştırılır. (Açık kısmın üstünde tekerlek gibi
döndürülen tabak yapışmasını sağlamaktadır). Hazırladığımız bu böreği
saç veya teflon tavalarda pişirip servise sunabiliriz.
b) Fırında pişirilen : Bunun içinde aynı şekilde hamur
hazırlanır (maya eklenir), hamurun mayalanması beklenir, hamura az sıvı
yağ karıştırılır. İç için ise; ince doğranan, soğan, yeşil biber,
maydanoz, kara biber, tuz ve kıyma çiğ olarak karıştırılır. (İsteye
bağlı olarak içe biber salçası, isot da katılabilir.) Hamur lahmacun
gibi açılır yarısına hazırlanan iç konarak boş kalan kısım yarım ay
oluşturacak şekilde katlanır ve yine tabak yardımı ile açık kısımlar
kapatılır. Bu arada yumurta kırılarak beyazı atılır ve sarısı çırpılır
hazırlanan bu böreklere sürülerek fırında pişirilir.
İKBEBET (Haşlanmış İçli Köfte)
Malzemeler;
Hamuru İçin İç Harcı İçin
2 Kaşe Şişe (Çekilmiş Yarma) Yarım Kg Kıyma- 1 kg soğan
1 kase kısırlık bulgur 1 bağ maydonoz
2 yemek kaşığı toz kişniş 20 şer gr karabiber ve yenibahar ve 30 gr pul biber
1 yemek kaşığı tuz 50 ml sıvıyağ- 15 gr tuz
Hamur için bütün malzemeleri derin bir kaba alıp üzerine, tamamen
ıslanacak şekilde su ilave edip karıştırın. Üzerini kapatıp 15-20 dakika
dinlendirin.
İç harcı için soğanları çok küçük doğrayın. Üzerine bir miktar tuz döküp
ovun. Süzgece alıp yıkayın, elinizle suyunu sıkıp bir kenara alın.
Kıymayı derin bir tencereye alıp suyunu salıp çekene kadar
pişirin.Suyunu çekince baharatlar, tuz ve soğanını ilave edip kavurmaya
başlayın. Soğan iyice yumuşayana kadar pişirip altını kapatın. İnce ince
kıydığınız maydanozları ekleyip karışıtırın, ılımaya bırakın.
Derin bir kaba ılık su koyun. Elinizi sutya batırıp, dinlendirdiğiniz
hamuru yavaş yavaş yoğurun. Kulak memesi yumuşaklığında bir hamur elde
edene kadar yoğurma şlemine devam edin. Yoğurduğunuz hamurdan ceviz
büyüklüğünde parçalar koparıp elinizle yuvarlayın. Önce işaret
parmağınızla hamuru çukurlaştırın. Bir miktar bu şekilde açtıktan sonra
işaret ve orta parmağınızı birleştirip, iyice incelene kadar,
parçalamadan açmaya devam edin. Açtığınız hamur hazırladığınız içten bir
tatlı kaşığı koyun. Elinizi ıslatıp hamuru parmaklarınızla bastırarak
kapatın. Hazırladığınız içli köfteleri kurur bir beizn üzerine dizin.
Hamurlar bitene kadar aynı işlemi tekrarlayın. Yarım saat dinlendirin.
Büyük bir tencereye bolca su ve bir miktar tuz koyun. Su kaynadıktan
sonra içli köfteleri tek tek içine atın. Yapışmaması için kevgirle arada
bir karıştırın. Köfteleri 12-15 dakika haşlayın. Haşlanan köfteleri
kevgirle alın. Servis tabağına alıp sıcak servis edin.
Kibe (Mumbar Dolması)
İŞKEMBE DOLMASI (KİBE) VE MUMBAR DOLMASI:
MALZEMELER :
4 KİŞİLİK
2 tane iyi temizlenmiş kuzu veya oğlak işkembesi, 1/2 kg kuş başı et,
kuyruk yağı nane, tuz, 2 su bardağı pirinç, pul biber, kara biber, az
yeni bahar, yağ
YAPILIŞI :
İşkembeler 10cm X 20cm ölçülerinde olacak şekilde kesilerek, cep
şeklinde etrafı dikilir, doldurmak için ağzı az açık bırakılır.
Bu arada kuş başı doğranmış kuzu eti veya süt kuzu dana eti, ince
doğranmış kuyruk yağı, pirinç, nane, pul biber, tuz ve baharatlar
karıştırılarak iç hazırlanır. Hazırlanan iç işkembelerin içine
doldurularak açık kalan kısım da dikilir. Daha sonra düdüklü veya çelik
tencereye konarak üstünü geçecek kadar su eklenir pişinceye kadar
kaynatılır.
Mumbar da aynı şekilde hazırlanan iç ile doldurularak pişirilir.
NOT : Mumbar ve İşkembe dolmasını temizledikten sonra doğranmış soğan
ve dövülmüş kişnişe bulanarak en az 3-4 saat bekletilmesinde fayda
vardır.
Mardin Kiliçesi / Mardin Kiliçe Çöreği,
Dini bayramlarda, nişan, düğün,Noel,vaftiz, paskalya bayramı ve cenaze törenlerinde süregelen bir gelenek olarak sunulan yöresel bir çörektir.Ürünün tarihçesinde nişan merasimlerinde yapılan kiliçeler, büyük ve yuvarlak şekilde yapılır ve üzeri yoğun badem içiyle süslenir. Hristiyan inancının önemli birparçası olan Noelde çeşitli hayvan, bitki veya örgü gibi farklı şekillerde kiliçeler yapılır. Paskalya bayramında yapılan ürünlerin hamurunda yumurta kullanılır. Vaftiz törenlerinde ise, davetlilere çeşitli figürlerde yapılan ve içerisinde yoğun olarak mahlep ve badem kullanılan kiliçeler dağıtılır.
Cenaze törenlerinde yapılanlarda ise baharat çeşitleri az miktarda kullanılır, hamur hazırlamada süt yerine su ile kullanılır, mahlep ve badem kullanılmaz. Bu kiliçeler, baş sağlığı için gelen misafirlere ve cenazenin üçüncü günü
okutulan mevlit sonrasında davetlilere ikram edilir. Günümüzde ticari olarak mayalı ve mayasız olmak üzere iki farklı şekilde üretimi yapılan Mardin Kiliçesi / Mardin Kiliçe Çöreği; buğday unu, yağ, beyaz toz şeker, süt, kabartma tozu/maya ve yöre mutfağına özgü çeşitli baharatlar ile yoğurulan hamura el ustalığıyla halka şekli verilmesi ve fırınlarda pişirilmesiyle elde edilen bir tür çörek olup yörede ve halk ağzında kilice, kliçe, iklice, kuliçe, külünçe gibi isimlerle de bilinir.
Üretim Metodu:
Mardin Kiliçesi / Mardin Kiliçe Çöreği üretimi mayalı ve mayasız olmak üzere iki farklı şekilde üretilir.
Mayasız üretimde kullanılan bileşen listesi(Verilen miktarlar ortalama olarak verilmiştir):
-1 kg buğday unu
-250 g tereyağı ve/veya margarin
-250 g beyaz toz şeker
-250 ml süt
-250 ml ayçiçek ve/veya zeytinyağı
-30 g kabartma tozu
-Baharat çeşitleri (5’er g): Çörekotu, öğütülmüş mahlep, Hintcevizi-besbase, rezene, tarçın, zencefil,
karanfil
-Yumurta ve soyulmuş badem içi (üzeri için)
-Tercihensu ve yumurta da hamur yapımında kullanılır.
Mayasız Üretim: Hamurunun hazırlanmasına tereyağı ve/veya margarinin eritilmesiyle başlanır. Buğday unu, eritilmiş tereyağı ve/veya margarin, beyaz toz şeker, süt, ayçiçek ve/veya zeytinyağı, kabartma tozu vebileşen listesinde yer alan baharat çeşitlerinin birkaçı veya tamamı belirtilen ölçülerde karıştırılır ve yoğurma işlemiyle homojen bir hamur elde edilir. Tercihen su ve yumurta da hamur için bu aşamada kullanılır.Hazırlanan hamur küçük toplar halinde ayrılır. Top şeklindeki hamur, tezgâh üstünde veya el ustalığıyla serçe parmak kalınlığında silindirik fitil haline getirilir ve iki ucu birleştirilerek halka şekli verilir. Şekil verilen kiliçelerin üzerine fırçayardımıylaönceden çırpılarak hazırlanmış yumurtasürülür. İsteğe bağlı olarak fitilin birleştirildiği noktaya soyulmuş badem içi yerleştirilir ve pişirmeye hazır hale getirilir. Tepsilere dizilen kiliçeler, sıcaklığı önceden 160-180 ̊C ’ye ayarlanmış fırına verilir ve fırın tipine bağlı olarak yaklaşık 15-20 dakika boyunca pişirilir. Pişme kontrolü
sonrasında kiliçeler fırından çıkarılır ve soğumaya alınır. Bu aşamada, bekleme süresi yaklaşık 15 dakikadır. Odasıcaklığına gelen kiliçeler adet veya ağırlık esasına göre istenilen miktarlarda tasnif edilir. Mevzuata uygun etiket bilgileri ile dökme veya ambalajlı olarak satışa sunulur.